Uniwersytet Rzeszowski rozpoczął swoją działalność od 1 września 2001 roku na mocy ustawy uchwalonej przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, w dniu 7 czerwca 2001 roku, podpisanej przez Prezydenta RP 4 lipca 2001 roku.

Uczelnia powstała z trzech samodzielnych jednostek: Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, Filii Uniwersytetu Marii Curie - Skłodowskiej, Zamiejscowego Wydziału Ekonomii w Rzeszowie Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie.

Na 11 wydziałach i 42 kierunkach kształci prawie 18 tys. studentów. Swoje miejsce mogą znaleźć tutaj zarówno osoby zainteresowane naukami humanistycznymi i społecznymi, jak i ścisłymi, z dziedziny fizyki, biologii, czy też biotechnologii. Uniwersytet Rzeszowski ma prawo do nadawania stopnia doktora habilitowanego w zakresie historii i archeologii oraz stopnia doktora w dziesięciu dyscyplinach: archeologia, historia, filozofia, socjologia, fizyka, literaturoznawstwo i językoznawstwo, agronomia, biologia, nauki o zdrowiu. Uniwersytet Rzeszowski utrzymuje szerokie kontakty z uczelniami zagranicznymi. Na stałe współpracuje z 80 uczelniami, studenci i nauczyciele akademiccy wyjeżdżają tam na staże, konferencje i obozy naukowe. Natomiast w ramach programu Erasmus studenci mogą wyjeżdżać na studia cząstkowe do 160 europejskich uczelni.